Underground

home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search

/ Underground / Underground CD1.iso / other / how-to.pl / Dos2Linux-HOWTO.pl.txt < prev next >

Wrap

Text File | 1997-11-25 | 53.9 KB | 1,585 lines

Szybkie przej╢cie od DOS-a do Linux-a. Autor: Guido Gonzato, Guido@ibogfs.cineca.it v1.0 11 Grudnia 1996 Wersja polska: Bartosz Maruszewski, B.Maruszewski@zsmeie.torun.pl v1.31, 26 Lipca 1997 Dokument ten jest dedykowany tym wszystkim (wkr≤tce by│ym) u┐ytkown¡ ikom DOS-a, kt≤rzy zdecydowali siΩ przej╢µ na Linux-a, system typu Unix pierwotnie przeznaczony na komputery klasy PC. Dokument ten zosta│ napisany w standardzie ISO-8859-2. Oryginalna wersja znajduje siΩ pod adresem ftp.icm.edu.pl w katalogu /pub/Linux/docs/HOWTO. Nowsza wersja zawiera uaktualnione wskazania na katalog z j▒drami na ftp.icm.edu.pl. ______________________________________________________________________ Table of Contents 1. Wprowadzenie. 1.1 Czy Linux jest dla ciebie odpowiedni? 1.2 Tak jest. Powiedz mi jeszcze. 1.3 Dla niecierpliwych. 2. Pliki i programy. 2.1 Pliki: pojΩcie og≤lne. 2.2 Do│▒czenia symboliczne. 2.3 Atrybuty plik≤w w Linux-ie. 2.4 Pliki: Por≤wnanie podstawowych polece± DOS-owych z Linux-owymi. 2.5 Wykonywanie program≤w: wielozadaniowo╢µ i sesje. 2.6 Uruchamianie program≤w na komputerach odleg│ych. 3. U┐ywanie katalog≤w. 3.1 Katalogi: pojΩcie og≤lne. 3.2 Prawa dostΩpu katalog≤w. 3.3 Katalogi: Por≤wnanie podstawowych polece± DOS-owych z Linux-owymi. 4. Dyskietki, dyski twarde i takie inne. 4.1 Urz▒dzenia. 4.2 Archiwizacja. 5. Konfigurowanie systemu. 5.1 Pliki startowe systemu. 5.2 Pliki startowe program≤w. 6. TroszkΩ programowania. 6.1 Pisanie skrypt≤w: takie .BAT-y tylko lepsze. 7. C dla ciebie. 8. Pozosta│y 1[percnt]. 8.1 "Odrootowiµ siΩ". 8.2 Tworzenie wirtualnej pamiΩci. 8.3 U┐ywanie tar-a i gzip-a. 8.4 Instalacja aplikacji. 8.5 Triki, bez kt≤rych nie mo┐esz siΩ obej╢µ. 8.6 Po┐yteczne programy. 8.7 Pospolite rozszerzenia i programy z nimi zwi▒zane. 9. To tyle. 9.1 Prawa autorskie. 9.2 Disclaimer. 9.3 Od t│umacza. ______________________________________________________________________ 1. Wprowadzenie. 1.1. Czy Linux jest dla ciebie odpowiedni? WiΩc chcesz przej╢µ z DOS-a na Linux-a ? Dobry pomys│, ale ostrzegam: mo┐e ci to wyj╢µ bokiem. Wed│ug mnie nie ma takiego czego╢ jak "najlepszy komputer" czy "najlepszy system operacyjny"; wszystko zale┐y od tego do czego dana konfiguracja ma s│u┐yµ. Dlatego te┐ nie wierzΩ, ┐e Linux jest najlepszym wyj╢ciem dla ka┐dego - nawet je╢li jest on technicznie lepszy od wielu komercyjnych system≤w operacyjnych. NaprawdΩ nie po┐a│ujesz Linux-a je╢li to czego szuka│e╢, to software do programowania, Internet, TeX... w og≤le techniczny software, ale je╢li w wiΩkszo╢ci potrzebujesz software'u komercyjnego, je╢li nie czujesz siΩ na si│ach uczyµ setek polece± i wklepywaµ je z klawiatury, to szukaj gdzie indziej. Linux nie jest (jak na razie) tak │atwy w u┐ytkowaniu i konfigurowaniu jak Windows czy Mac, tak wiΩc przygotuj siΩ do grzebania w plikach konfiguracyjnych. Pomimo tych przestr≤g, powiem ci, ┐e jestem 100% przekonany, ┐e je╢li nale┐ysz do tej dobrej grupy u┐ytkownik≤w, to odnajdziesz w Linux-ie swoj▒ komputerow▒ NirvanΩ. Zak│adam, ┐e ╖ - Znasz podstawowe polecenia i za│o┐enia DOS-a, ╖ - Linux, ewentualnie z XWindows-ami, jest zainstalowany poprawnie na twoim komputerze, ╖ Twoj▒ pow│ok▒ (odpowiednik COMMAND.COM) jest bash ╖ Rozumiesz, ┐e ten dokument to dopiero niekompletny pocz▒tek. Na temat wiΩkszej ilo╢ci szczeg≤│≤w przeczytaj podrΩcznik Matta Welsha "Linux Installation and Getting Started" i/lub Larry'ego Greenfielda "Linux User Guide". Mo┐na je znale╝µ pod adresem ftp.icm.edu.pl w katalogu /pub/Linux/sunsite/docs/LDP/. To HOWTO zastΩpuje poprzednie mini-HOWTO o tym samym tytule. 1.2. Tak jest. Powiedz mi jeszcze. Zainstalowa│e╢ Linux-a na PC-cie. Za│o┐y│e╢ sobie konto, wykonuj▒c instrukcje podczas instalacji (je╢li nie, to wpisz adduser teraz !!!) i Linux dzia│a. W│a╢nie wpisa│e╢ sw≤j login (indentyfikator) i has│o (password) i patrzysz na ekran my╢l▒c: "No... i co teraz?" Teraz - nie rozpaczaj. Jeste╢ prawie got≤w robiµ to samo co w DOS-ie i wiele wiΩcej. Je╢liby╢ dzia│a│ na DOS-ie a nie na Linux-ie zrobi│by╢ jedn▒ z tych rzeczy: ╖ 1. wykonywanie program≤w i tworzenie, kopiowanie, przegl▒danie, kasowanie i zmienianie nazw plik≤w; ╖ 2. cd, md, rd, i dir; ╖ 3. formatowanie dyskietek i kopiowanie na nie plik≤w; ╖ 4. grzebanie w AUTOEXEC.BAT albo CONFIG.SYS; ╖ 5. pisanie w│asnych plik≤w .BAT albo program≤w; ╖ 6. no i pozosta│y 1%. Ucieszysz siΩ bardzo je╢li dowiesz siΩ, ┐e to samo mo┐na robiµ pod Linux-em w podobny spos≤b jak pod DOS-em. Pod DOS-em przciΩtny u┐ytkownik u┐ywa tylko kilku polece± z ponad 100 dostΩpnych; to samo mo┐na powiedzieµ o Linux-ie. Je╢li przypadkowo nie znasz polece± do wykonywania tego co jest w li╢cie powy┐ej, to odpu╢µ sobie - nie czytaj. Nie bΩdΩ wyja╢nia│ co to katalog czy zmienna PATH. Kilka notek zanim p≤jdziemy dalej: ╖ 1. W przeciwie±stwie do DOS-a Linux ma wbudowane mechanizmy zabezpieczaj▒ce. Kiedy w│▒czysz PC-ta i odpalisz Linux-a musisz siΩ "zalogowaµ", to znaczy zrobiµ siΩ widocznym dla systemu. Pliki i katalogi maj▒ odpowiednie prawa dostΩpu i niekt≤re nie s▒ dostΩpne dla zwyk│ego u┐ytkownika. (Zobacz sekcjΩ ``Prawa dostΩpu''). Jest tak poniewa┐ Unix to system wielou┐ytkownikowy; poza tym zwyk│y u┐ytkownik nie jest w│a╢cicielem systemu i nie mo┐e nim zarz▒dzaµ czy sterowaµ jego dzia│aniem; tylko u┐ytkownik o identyfikatorze "root" (ang. korze±) ma w│adzΩ w tym systemie. (Ten facet jest administratorem systemu. Na swoim PC-cie ty bΩdziesz root-em). Pliki i katalogi maj▒ odpowiednie prawa dostΩpu i niekt≤re z nich nie s▒ dostΩpne dla zwyk│ego u┐ytkownika. A DOS pozwoli│by ci wyczy╢ciµ ca│y dysk twardy. ╖ 2. Kiedy ju┐ sko±czysz pracowaµ, NIE WOLNO CI WYúíCZY╞ PC-TA OD TAK PO PROSTU Musisz w odpowiedni spos≤b "zamkn▒µ system" (naci╢nij CTRL-ALT-DEL, poczekaj a┐ system zrobi wszystko co powinien, aby bezpiecznie wy│▒czyµ komputer i napisze, ┐e jest w porz▒dku i wtedy mo┐esz wy│▒czyµ komputer). Je╢li pracujesz pod XWindows to wci╢nij CTRL-ALT-BACKSPACE, albo wybierz wyj╢cie z Menu i dalej to samo co wy┐ej. Od t│umacza: Mo┐esz te┐ napisaµ shutdown -h now i czekaµ a┐ pojawi siΩ napis System halted. ╖ 3. Usilnie zachΩcam do eksperymentowania i pr≤bowania samemu: Na pewno ci nie zaszkodzi. Pomoc znajdziesz w poleceniach takich jak: "man <polecenie>" - podrΩcznik systemowy (nie zadawaj pyta± bez przeczytania; wyj╢cie z niego to klawisz 'q'), "apropos <polecenie>" - to wy╢wietla wszystkie polecenia zwi▒zane z danym s│owem, "whatis <polecenie>" - podobnie do apropos. ╖ 4. WiΩkszo╢µ mocy Unix-≤w pochodzi z prostej koncepcji strumieni i potok≤w, bardziej rozwiniΩtych ni┐ pod DOS-em. Proste polecenia mog▒ byµ po│▒czone w bardziej z│o┐ony potok i wykonywaµ do╢µ skomplikowane zadania. (Bardzo du┐o ludzi u┐ywa tych zalet; tobie te┐ radzΩ siΩ tego pouczyµ. Proste przyk│ady mo┐na znale╝µ w plikach Makefile przy ╢ciganiu i instalacji nowych aplikacji) ╖ 5. Konwencja oznacze±: a. <...> oznacza co╢ co musi byµ podane, natomiast [...] oznacza co╢ co mo┐e byµ podane, ale nie musi. Np.: tar -tf <plik.tar> [plik_log] plik.tar musi byµ podany, a przekierowanie wyj╢cia do pliku plik_log - nie. b. od teraz skr≤t "PPS" oznacza "Przeczytaj PodrΩcznik Systemowy man, aby uzyskaµ wiΩcej informacji. (Od t│umacza: oto trzy najczΩ╢ciej u┐ywane skr≤ty w╢r≤d "Linux-owc≤w": RTFM - Read The Fascinating (Fucking) Manual (Przeczytaj Fascynuj▒cy [albo jak kto woli Pieprzony] Manual [man]) FAQ - Frequently Asked Questions - dokukment z CzΩsto Zadawanymi Pytaniami HOWTO - dokument taki jak ten - Jak To Zrobiµ) Jeste╢ teraz gotowy, aby uczyµ siΩ Linux-a. 1.3. Dla niecierpliwych. Nie mo┐esz siΩ ju┐ doczekaµ ? No to masz tu skr≤t polece± Linux-a: DOS Linux Uwagi ------------------------------------------------------------------------------ BACKUP tar -Mcvf device dir/ zupe│nie co╢ innego CD dirname\ cd dirname/ prawie ta sama sk│adnia COPY file1 file2 cp file1 file2 ------ " ------ DEL file rm file UWAGA: nie ma UNDELETE DELTREE dirname rm -R dirname/ ------ " ------ DIR ls nie zupe│nie ta sama sk│adnia EDIT file vi file raczej ci siΩ nie spodoba emacs file ten jest lepszy jstar file podobny do EDIT-a FORMAT fdformat, mount, umount raczej inna sk│adnia HELP command man command ta sama filozofia MD dirname mkdir dirname/ prawie ta sama sk│adnia MOVE file1 file2 mv file1 file2 ------ " ------ NUL /dev/null ------ " ------ PRINT file lpr file ------ " ------ PRN /dev/lp0, /dev/lp1 ------ " ------ RD dirname rmdir dirname/ ------ " ------ REN file1 file2 mv file1 file2 nie dotyczy wielu plik≤w RESTORE tar -Mxpvf device inna sk│adnia TYPE file less file o wiele lepszy WIN startx dwa r≤┐ne bieguny !!! 2. Pliki i programy. 2.1. Pliki: pojΩcie og≤lne. Linux posiada system plik≤w - co oznacza "struktura katalog≤w i plik≤w" - bardzo podobny do DOS-owego. Pliki posiadaj▒ nazwy, kt≤re podlegaj▒ specjalnym zasadom, s▒ zapisywane w katalogach, niekt≤re s▒ wykonywalne, a w╢r≤d tych wiΩkszo╢µ ma r≤┐ne opcje. Mo┐esz te┐ u┐ywaµ masek ('*', '?'), przekierowa± strumieni oraz potok≤w. Jest tylko trochΩ mniejszych r≤┐nic. ╖ - Pierwsza r≤┐nica: W DOS-ie nazwy plik≤w maja postaµ 8.3 - czyli 8 znak≤w na nazwΩ i 3 znaki na rozszerzenie. W Linux-ie jest inaczej (lepiej). Je╢li tw≤j Linux u┐ywa systemu plik≤w "ext2" (nie wa┐ne w tej chwili co to znaczy) lub umsdos, to mo┐esz u┐ywaµ d│u┐szych nazwa plik≤w. Np. To_jest-bardzo.d│uga.nazwa.pliku. (nazwa mo┐e mieµ do 255 znak≤w) (Od t│umacza: W tej chwili standardowo podczas instalacji Linux-a umieszczany jest na dysku system plik≤w "ext2". W rzeczywisto╢ci Linux nie zna takiego czego╢ jak rozszerzenie; w Linux-ie jest po prostu nazwa pliku nie wa┐ne jakie znaki tam siΩ znajduj▒ - a mog▒ to byµ nawet znaki kontrolne, chocia┐ nie radzΩ ich u┐ywaµ, bo potem mog▒ byµ problemy z usuniΩciem takiego pliku) Zauwa┐, ┐e u┐y│em tu ma│ych jak i du┐ych liter. Ot≤┐... ╖ - Druga r≤┐nica: Du┐e i ma│e litery s▒ rozr≤┐nianie przez Linux-a. To znaczy plik i Plik i PliK to trzy r≤┐ne pliki. To samo odnosi siΩ do polece±: je╢li wykonasz polecenie ls (odpowiednik DOS-owego DIR) otrzymasz listΩ plik≤w w bie┐▒cym katalogu, ale je╢li napiszesz LS i wci╢niesz <<ENTER>> to otrzymasz b│▒d m≤wi▒cy, ┐e nie ma takiego polecenia. ╖ - Trzecia r≤┐nica: je╢li zaczniesz nazwΩ pliku od kropki, plik ten bΩdzie plikiem ukrytym. Na przyk│ad: .Jestem.Plikiem.Ukrytym nie poka┐e siΩ po wydaniu polecenia ls. ╖ - Czwarta r≤┐nica: Nie ma obowi▒zkowych rozszerze± .COM czy .EXE dla plik≤w wykonywalnych (program≤w) albo .BAT dla plik≤w wsadowych. Pliki wykonywalne maj▒ ustawione odpowiednie prawa dostΩpu i s▒ wy╢wietlane: - z gwiazdk▒ (*) na ko±cu je╢li wydasz polecenie ls -F - na zielono je╢li masz kolorowy monitor i wydasz polecenie ls --color Pod DOS-em pliki z rozszerzeniem .BAK to kopie zapasowe; Pod Linux-em takie pliki ko±cz▒ sie na ~ ╖ - Pi▒ta r≤┐nica: opcje do program≤w DOS-owych podawane s▒ ze znakiem / na pocz▒tku np. dir /s; natomiast programy Linux-owe za opcjΩ rozumiej▒ ci▒g znak≤w z my╢lnikiem - na pocz▒tku, np. ls -R. Mo┐esz teraz skoczyµ do sekcji ``T│umaczenie polece± z DOS-a na Linux-a'', ale na twoim miejscu czyta│bym dalej. 2.2. Do│▒czenia symboliczne. Systemy typu Unix maj▒ taki typ pliku, kt≤ry nie istnieje pod DOS-em - symboliczne do│▒czenie. Mo┐na to uwa┐aµ za wska╝nik na plik lub katalog i mo┐e byµ u┐ywany zamiast tego pliku czy katalogu, na kt≤ry wskazuje. Co╢ podobnego do skr≤t≤w w Win'95. Przyk│adami do│▒cze± symbolicznych mog▒ byµ: /usr/X11, kt≤ry wskazuje na /usr/X11R6; /dev/modem, kt≤ry wskazuje na /dev/cua0 lub /dev/cua1. Aby utworzyµ symboliczne do│▒czenie napisz: ln -s <plik_lub_katalog> <nazwa_do│▒czenia> Na przyk│ad: $ ln -s /usr/doc/g77/DOC g77podrecznik.txt Teraz mo┐esz wykonywaµ operacje na g77podrecznik.txt zamiast na /usr/doc/g77/DOC. 2.3. Atrybuty plik≤w w Linux-ie. Ka┐dy plik i katalog w Linux-ie ma swoje prawa dostΩpu, zwane przez u┐ytkownik≤w DOS-a atrybutami. Postaram siΩ przybli┐yµ to pojΩcie i wyja╢niµ co oznacza magiczne 755. Jak wydasz polecenie ls -l to wy╢wietli siΩ co╢ na kszta│t: -rw-r--r-- 1 root root 32251 Feb 15 14:32 DOS2Linux -rw-r--r-- 1 root root 38338 Feb 20 13:15 DOS2Linux.pl.sgml -rw-r--r-- 1 root root 18144 Feb 19 18:34 Locales-HOWTO.sgml -rw-r--r-- 1 root root 1398 Feb 19 18:30 howto.dat -rw-r--r-- 1 root root 317 Feb 14 14:24 next.gif -rw-r--r-- 1 root root 37 Feb 19 20:03 plik_log -rw-r--r-- 1 root root 317 Feb 14 14:24 prev.gif -rw-r--r-- 1 root root 610 Feb 19 12:01 slowniczek -rw-r--r-- 1 root root 5655 Feb 16 21:54 slowniczek.uwagi -rw-r--r-- 1 root root 2601 Feb 18 22:29 tlumaczenie.howto -rw-r--r-- 1 root root 316 Feb 14 14:24 toc.gif -rw-r--r-- 1 root root 723 Feb 20 12:40 todo -rw-r--r-- 1 root root 1307 Feb 19 19:36 zasady Pierwsza kolumna z lewej to w│a╢nie wspomniane prawa dostΩpu, 3. i 4. to w│a╢ciciel i grupa do jakiej dany plik nale┐y. Og≤lnie wygl▒da to tak: - rwx rwx rwx r - read (mo┐liwo╢µ czytania) w - write (mo┐liwo╢µ zapisu) x - execute (mo┐liwo╢µ wykonywania, b▒d╝ dla katalog≤w mo┐liwo╢µ przeszukiwania i ustawienia go jako bie┐▒cy cd) Oczywi╢cie w rzeczywosto╢ci nie ma tam spacji, ale je robiΩ dla czytelno╢ci. W miejscu pierwszej kreski mo┐e znajdowaµ siΩ jedna z liter: d, l, b, c - s▒ to tylko najpopularniejsze. I tak oznaczaj▒ one odpowiednio: katalog, symboliczne do│▒czenie, urz▒dzenie blokowe, urz▒dzenie znakowe. Dalej: od lewej: pierwsza tr≤jka liter to prawa dla w│a╢ciciela pliku, druga tr≤jka - dla grupy do jakiej nale┐y plik, trzecia - dla pozosta│ych u┐ytkownik≤w. W pierwszej i drugiej tr≤jce mog▒ siΩ pojawiµ litery s lub S zamiast x - oznacza to, ┐eby wykonaµ plik z takimi prawami jakie ma w│a╢ciciel pliku albo grupa, a nie ten kto go uruchamia. Na przyk│ad plik /usr/bin/passwd ma ustawione pierwsze x na s, ┐eby m≤g│ dokonaµ zapisu do pliku /etc/passwd, do kt≤rego mo┐e pisaµ tylko root, a nie zwyk│y u┐ytkownik, kt≤ry uruchamia ten program. Polecenie chmod pozwala zmieniaµ te prawa dostΩpu - je╢li jeste╢ w│a╢cicielem pliku. Podstawmy sobie nastΩpuj▒ce warto╢µi: - rwx rwx rwx 421 421 421 4 2 1 - te warto╢ci s▒ dla s, S i t (na temat 't' zobacz "man chmod") »eby ustawiµ jakie╢ prawa dostΩpu nale┐y dodaµ do siebie te liczby, kt≤re stoj▒ przy prawach, kt≤re chcemy ustawiµ, ale dla ka┐dej tr≤jki osobno. TrochΩ przyk│ad≤w dla lepszego zrozumienia: - r-x --- --- nazwa_pliku 4 1 To bΩdzie 4+0+1, 0+0+0, 0+0+0 czyli 500. chmod 500 nazwa_pliku zmieni prawa dostΩpu na odczyt i wykonywanie dla w│a╢ciciela i zabierze wszystkie prawa dla grupy i innych u┐ytkownik≤w. - rwx r-x r-x nazwa_pliku 421 4-1 4-1 To bΩdzie 4+2+1, 4+0+1, 4+0+1 czyli 755 - to jest chyba najczΩstsze ustawienie. - rws r-x r-x 421 4 1 4 1 4 To bΩdzie 4+0+0 - najwa┐niejsze s▒ warto╢ci s, S, t chyba, ┐e ich nie ma - 4+2+1 4+0+1, 4+0+1 czyli 4755 Teraz │atwiejszy spos≤b na zmianΩ praw dostΩpu. Polecenie chmod mo┐e te┐ przyjmowaµ takie parametry: chmod ugoa+-=rwx <plik> I tak: u - user (w│a╢ciciel pliku), g - group (grupa do jakiej plik nale┐y), o - others (pozosta│a czΩ╢µ u┐ytkownik≤w). + ustawia podane prawa, a - zabiera. = czyni podane prawa jedynymi prawami jakie posiada dany plik. Przyk│ady: chmod u+x <plik> - nadaje w│a╢cicielowi pliku prawo do wykonywania go. chmod ug+rx <plik> - nadaje w│a╢cicielowi i grupie, do kt≤rej nale┐y plik prawa do odczytu i wykonywania To powinno wyja╢niµ wiele spraw zwi▒zanych z prawami dostΩpu. WiΩcej szczeg≤│≤w znajdziesz w podrΩczniku systemowym "man". 2.4. Pliki: Por≤wnanie podstawowych polece± DOS-owych z Linux-owymi. DOS Linux COPY cp DEL rm REN mv TYPE cat MORE more, less - mo┐na te┐ u┐ywaµ jako polecenie, nie tylko jako filtr (ten drugi jest lepszy, ma wiΩcej mo┐liwo╢ci) Przekierowywanie strumieni i potoki wygladaj▒ tak samo. Maski: '*', '?' oraz [znaki] [znaki] - oznacza pokolei ka┐dy, ale zawsze jeden, z wymienionych w ╢rodku znak≤w, np: ls *[abc] - wy╢wietl nazwy plik≤w ko±cz▒cych siΩ na 'a' lub 'b' lub 'c' ls *[a-g] - wy╢wietli nazwy plik≤w ko±cz▒cych siΩ na jedn▒ z liter od a do g nul /dev/null prn,lst /dev/lp0, lpr PRZYKúADY DOS Linux C:\GUIDO>copy joe.txt joe.doc $ cp joe.txt joe.doc C:\GUIDO>copy *.* total $ cat * > total C:\GUIDO>copy fractals.doc prn $ cat fractals.doc | lpr C:\GUIDO>del temp $ rm temp C:\GUIDO>del *.bak $ rm *~ C:\GUIDO>ren paper.txt paper.asc $ mv paper.txt paper.asc C:\GUIDO>type letter.txt $ more letter.txt C:\GUIDO>type letter.txt $ less letter.txt C:\GUIDO>type letter.txt > nul $ cat letter.txt >/dev/null n/d $ more *.txt *.asc n/d $ cat section*.txt n/d - niedostΩpne Uwagi: 1) * jest sprytniejsz▒ mask▒ pod Linux-em: - * oznacza jak▒kolwiek nazwΩ nie zaczynaj▒c▒ siΩ na . - *.* oznacza nazwΩ, kt≤ra ma w ╢rodku kropkΩ - p*r oznacza nazwΩ zaczynaj▒ca siΩ na p a ko±cz▒c▒ na r - *c* oznacza nazwΩ zawieraj▒c▒ w ╢rodku c 2) Podczas u┐ywania less mo┐esz poruszaµ siΩ po pliku - w prz≤d - spacja - w ty│ - b lub strza│kami - wszystkie dostΩpne funkcje otrzymasz naciskaj▒c h 3) W Linux-ie NIE MA UNDELETE, wiΩc pomy╢l dwa razy zanim skasujesz. 4) W Linux-ie znaczek > przekierowuje standardowe wyj╢cie, ale nie standardowe wyj╢cie b│Ωd≤w; aby b│Ωdy tak┐e znalaz│y siΩ w pliku musisz napisaµ np. cat plik >plik_log 2>&1 - ale to dzia│a tylko w pow│oce bash lub sh. Od t│umacza: aby dowiedzieµ siΩ jak▒ pow│okΩ u┐ywasz napisz echo $shell 5) Nie ma polecenia DOS-owego RENAME; tzn. ren *.xxx *.yyy nie zadzia│a 6) U┐ywaj cp -i oraz mv -i, aby zostaµ ostrze┐onym, kiedy plik ma zostaµ zmazany. 2.5. Wykonywanie program≤w: wielozadaniowo╢µ i sesje. Aby uruchomiµ program podaj jego nazwΩ i wci╢nij <<ENTER>>. Je╢li katalog (sekcja ``Katalogi''), w kt≤rym znajduje siΩ dany program, jest w zmiennej PATH (sekcja ``Inicjacja systemu''), program siΩ uruchomi. Wyj▒tek: W przeciwie±stwie do DOS-a, pod Linux-em je╢li program znajduje siΩ w katalogu bie┐▒cym nie uruchomi siΩ, o ile katalog bie┐▒cy nie jest w zmiennej PATH. Rozwi▒zanie: wpisz ./<prog>. Oto jak wygl▒da typowy wiersz polece±: $ polecenie -o1 -o2 ... -on par1 par2 ... parn <wej╢cie >wyj╢cie gdzie o1,2,...,n to opcje polecenia, a par1,2,...,n to parametry. Mo┐liwe jest uruchomienie kilku polece± w jednym wierszu polece±: $ polecenie1; polecenie2; ...; polecenien To by by│o wszystko na temat uruchamiania program≤w, gdyby nie jedna z najwa┐niejszych zalet Unix-≤w a tym samym i Linux-a czyli wielozadaniowo╢µ. S│owo to oznacza, ┐e systemy operacyjne typu Unix mog▒ wykonywaµ kilka program≤w (od teraz proces≤w) na raz. Mo┐na uruchomiµ procesy w tle oraz w pierwszym planie. Mo┐na tak┐e dzia│aµ na kilku sesjach na raz - to tak jakby╢ pracowa│ na kilku komputerach na raz ! - Na konsoli (czyli na komputerze, na kt≤rym jest zainstalowany Linux) dostΩpnych jest standardowo 6-7 wirtualnych ekran≤w (zwanych wirtualnymi konsolami); aby siΩ pomiΩdzy nimi prze│▒czaµ u┐yj klawiszy ALT+F1..6-7, albo ALT+strza│ka - Aby uruchomiµ now▒ sesjΩ bez opuszczania bie┐▒cej napisz su - <identyfikator> Jest to po┐yteczne kiedy na przyk│ad jeste╢ zalogowany jako zwyk│y u┐ytkownik, a chcesz zamontowaµ dysk (sekcja ``Dyskietki'') - tylko root mo┐e to zrobiµ - Aby zako±czyµ sesjΩ wpisz exit. Je╢li s▒ jakie╢ zawieszone zadania (zobacz dalej) zostaniesz ostrze┐ony - Aby odpaliµ proces w pierwszym planie napisz: $ program [-opcje] [parametry] [<wej╢cie] [>wyj╢cie] - Aby odpaliµ proces w tle napisz: $ program [-opcje] [parametry] [<wej╢cie] [>wyj╢cie] & - Aby zobaczyµ ile jest proces≤w napisz: ps Polecenie to poka┐e listΩ proces≤w aktualnie dzia│aj▒cych. Ka┐dy z nich ma sw≤j niepowtarzalny numer PID (Process IDentifier) - Aby zako±czyµ/zabiµ proces napisz $ kill <PID> Mo┐esz zabiµ proces je╢li np. nie wiesz jak go normalnie zako±czyµ. Czasami proces siΩ stawia i nie chce daµ siΩ zabiµ (no ja te┐ bym siΩ stawia│ ;) ), ale i tak jest na niego spos≤b: $ kill -9 <PID> W dodatku pow│oka (odpowiednik COMMAND.COM-u; wiΩkszo╢µ u┐ywa bash-a) pozwala na zatrzymanie lub czasowe zawieszenie procesu, wys│anie procesu w t│o, powr≤t procesu do pierwszego planu. W tym kontek╢cie procesy nazywaj▒ siΩ "jobs" (czyli zadania). - Aby zobaczyµ ile jest zada± napisz $ jobs zadania s▒ identyfikowane poprzez numer jaki nada im pow│oka a nie poprzez PID - Aby zatrzymaµ proces uruchomiony w pierwszym planie wci╢nij CTRL+C lub CTRL+D - nie zawsze zadzia│a - Aby zawiesiµ proces uruchomiony w pierwszym planie wci╢nij CTRL+Z - Aby wys│aµ zawieszony proces w t│o napisz $ bg <nr_zadania> - Aby przywr≤ciµ proces do pierwszego planu napisz $ fg <nr_zadania> - I jeszcze raz, aby zabiµ zadanie napisz: $ kill %<nr_zadania> U┐ywaj▒c tych polece± mo┐esz jednocze╢nie formatowaµ dysk, archiwizowaµ jakie╢ pliki, kompresowaµ jakie╢ pliki, kompilowaµ program, albo kilka, rozpakowywaµ jakie╢ archiwum i jeszcze na dodatek mieµ wiersz polece± do swojej dyspozycji HA !! Spr≤buj zrobiµ to pod DOS-em albo nawet Windowsami, a zobaczysz r≤┐nicΩ miΩdzy Unixami a domowymi systemami operacyjnymi. 2.6. Uruchamianie program≤w na komputerach odleg│ych. Aby uruchomiµ jaki╢ program na odleg│ym komputerze, kt≤rego adres to daleko.wielki.pl, napisz: telnet daleko.wielki.pl Po zalogowaniu siΩ uruchom swoje ulubione programy. Oczywi╢cie nie muszΩ m≤wiµ, ┐e trzeba mieµ konto na odleg│ym komputerze. Je╢li masz X11 mo┐esz nawet uruchamiaµ aplikacje pod XWindows na tamtym komputerze i wyswietlaµ je na swoim ekranie. Niech daleko.wielki.pl bΩdzie od│eg│ym komputerem obs│uguj▒cym XWindows, a tutaj.linux.pl twoim komputerem. Aby uruchomiµ z tutaj.linux.pl program pod XWindows tak, aby uruchomi│ siΩ on na daleko.wielki.pl ╖ uruchom X11, uruchom xterm lub jaki╢ inny emulator terminala i napisz: xhost +wielki.daleko.pl telnet wielki.daleko.pl ╖ po zalogowaniu siΩ napisz: DISPLAY=tutaj.linux.pl:0.0 <nazwa_programu> & zamiast DISPLAY... mo┐esz napisaµ setenv DISPLAY tutaj.linux.pl:0.0. To zale┐y od pow│oki na komputerze odleg│ym. Et voila! Teraz program bΩdzie dzia│a│ na komputerze odleg│ym, a wyniki jego dzia│ania bΩd▒ wy╢wietlane na twoim ekranie. Nie pr≤buj tego robiµ przez │▒cze PPP. 3. U┐ywanie katalog≤w. 3.1. Katalogi: pojΩcie og≤lne. Poznali╢my ju┐ r≤┐nicΩ miΩdzy plikami w DOS-ie i Linux-ie. Co do katalog≤w, to w DOS-ie katalogiem g│≤wnym jest \, natomiast w Linux-ie jest to /. Tak samo kolejne podkatalogi oznacza siΩ aaa/sss/ddd. Przyk│ady: DOS: \PROGRAMS\C++\SOURCES\HELLO.CPP Linux: /home/guido/papers/geology/mid_eocene.tex Jak zwykle '..' to katalog nadrzΩdny, a '.' to katalog bie┐▒cy. PamiΩtaj, ┐e Linux nie pozwoli ci na wykonywanie polece± cd, rd czy md, gdzie ci siΩ podoba. Ka┐dy u┐ytkownik zaczyna pracΩ w systemie w swoim domowym katalogu nadanym mu przez administratora; np. u mnie jest to: /home/guido. 3.2. Prawa dostΩpu katalog≤w. Katalogi tak┐e maj▒ swoje prawa dostΩpu. To czego dowiedzia│e╢ siΩ z sekcji ``Prawa dostΩpu'' odnosi siΩ r≤wnie┐ do katalog≤w. Atrybut 'x' oznacza, ┐e mo┐esz dany katalog uczyniµ katalogiem bie┐▒cym (cd), w - mo┐esz skasowaµ z niego pliki (zale┐nie od ich praw dostΩpu) albo sam katalog. Na przyk│ad, aby zabroniµ innym u┐ytkownikom dostΩpu do swojego katalogu domowego /home/guido/ napisz: chmod o-rwx /home/guido 3.3. Katalogi: Por≤wnanie podstawowych polece± DOS-owych z Linux- owymi. DOS Linux DIR ls, find, du CD cd, pwd MD mkdir RD rmdir PRZYKúADY C:\GUIDO>dir $ ls C:\GUIDO>dir file.txt $ ls file.txt C:\GUIDO>dir *.h *.c $ ls *.h *.c C:\GUIDO>dir/p $ ls | more C:\GUIDO>dir \*.tmp /s $ find / -name "*.tmp" C:\GUIDO>cd $ pwd n/d - patrz uwaga $ cd n/d - patrz uwaga $ cd ~ n/d - patrz uwaga $ cd ~/temp C:\GUIDO>cd \other $ cd /other C:\GUIDO>cd ..\temp\trash $ cd ../temp/trash C:\GUIDO>md newprogs $ mkdir newprogs C:\GUIDO>md \progs\turbo $ mkdir /progs/turbo C:\GUIDO>rd newprogs $ rmdir newprogs C:\GUIDO>rd \progs\turbo $ rmdir /progs/turbo Uwaga 1: je╢li chcesz skasowaµ katalog rmdir musi on byµ pusty; mo┐esz skasowaµ katalog wraz z zawarto╢ci▒ poleceniem rm -r. Uwaga 2: znak ~ jest skr≤tem nazwy twojego katalogu domowego. Polecenia cd i cd ~ zmieni▒ ╢cie┐kΩ bie┐▒c▒ na tw≤j katalog domowy niezale┐nie od tego, gdzie jeste╢ w danym momencie; polecenie cd ~/tmp zmieni bie┐▒cy kata¡ log na /home/tw≤j_dom_kat/tmp. Rozumiesz zasadΩ ? Uwaga 3: cd - odwraca ostatnie polecenie cd. 4. Dyskietki, dyski twarde i takie inne. 4.1. Urz▒dzenia. Nigdy o tym nie my╢la│e╢, ale DOS-owe polecenie FORMAT A: robi o wiele wiΩcej ni┐ siΩ wydaje. W rzeczywisto╢ci, kiedy wydajesz polecenie FORMAT, to: - sformatuje ono fizycznie dysk; - stworzy katalog A:\ (czyli utworzy system plik≤w na dyskietce) - uczyni dyskietkΩ dostΩpn▒ dla u┐ytkownika (zamontuje j▒). Te trzy kroki s▒ oddzielnymi zadaniami w Linux-ie. Mo┐liwe jest przygotowanie i u┐ywanie dyskietek w formacie MS-DOS, chocia┐ s▒ tak┐e dostΩpne inne formaty; najpopularniejeszym jest ext2, ale dla dyskietek lepszy jest minix. Oto spos≤b w jaki mo┐na przygotowaµ dyskietkΩ (standardow▒ 1.44 MB) do pracy: - musisz siΩ zalogowaµ jako root, - fdformat /dev/fd0H1440 lub mformat a: - ┐eby mieµ dyskietkΩ w formacie MS-DOS - przed rozpoczΩciem u┐ywania dyskietki musisz j▒ zamontowaµ: mount /dev/fd0 /mnt katalog /mnt musi istnieµ. Teraz mo┐esz u┐ywaµ dyskietki; jej obraz jest w katalogu /mnt. BARDZO WA»NE - zanim wyjmiesz dyskietkΩ ze stacji - odmontuj j▒: umount /mnt Oczywi╢cie musisz formatowaµ tylko nieu┐ywane dyskietki. Je╢li chcesz korzystaµ ze stacji B: to zamie± wszΩdzie fd0 na fd1. Wszystko co robi│e╢ poprzez A: czy B: robi siΩ teraz poprzez katalog /mnt. Przyk│ady: DOS Linux C:\GUIDO>dir a: $ ls /mnt C:\GUIDO>copy a:*.* \docs\temp $ cp /mnt/* /docs/temp C:\GUIDO>copy *.zip a:\zip $ cp *.zip /mnt/zip C:\GUIDO>a: $ cd /mnt A:\> /mnt$ Nie muszΩ chyba m≤wiµ, ┐e tak jak mo┐esz zamontowaµ dyskietkΩ tak i mo┐esz zamontowaµ dowolne urz▒dzenie z danymi. (dysk twardy, CD-ROM, ta╢ma itp.) Sp≤jrz do katalogu /dev, ┐eby zobaczyµ jakie mo┐esz montowaµ urz▒dzenia. (UWAGA: jest tam oko│o 1000 plik≤w, lepiej u┐yj ls /dev | less). Np. Aby zamontowaµ CD-ROM napisz mount -t iso9660 /dev/cdrom /cdrom To by│ "oficjalny" spos≤b na montowanie dyskietek, ale jest inny spos≤b - │atwiejszy. Poniewa┐ jest to uci▒┐liwe ci▒gle siΩ prze│▒czaµ na root-a po to, aby zamontowaµ dyskietkΩ - ka┐demu u┐ytkownikowi mo┐emy pozwoliµ na montowanie dyskietek. W taki spos≤b: ╖ stw≤rz katalogi /mnt/a, /mnt/a: i /mnt/cdrom ╖ dodaj w /etc/fstab nastepuj▒ce linie: /dev/cdrom /mnt/cdrom iso9660 ro,user,noauto 0 0 /dev/fd0 /mnt/a: msdos user,noauto 0 0 /dev/fd0 /mnt/a ext2 user,noauto 0 0 Teraz ┐eby zamontowaµ dyskietkΩ z systemem MS-DOS, ext2 albo CD-ROM napisz: $ mount /mnt/a: $ mount /mnt/a $ mount /mnt/cdrom /mnt/a, /mnt/a: i /mnt/cdrom s▒ teraz dostΩpne dla ka┐dego u┐ytkownika. Zauwa┐y│em, ┐e aby m≤c pisaµ do /mnt/a od razu po przygotowaniu dyskietki trzeba napisaµ: # mount /mnt/a # chmod 777 /mnt/a # umount /mnt/a PamiΩtaj, ┐e udostΩpniaj▒c w ten spos≤b u┐ytkownikom dyskietki robisz wielk▒ dziurΩ w bezpiecze±stwie systemu. 4.2. Archiwizacja. Teraz jak ju┐ umiesz siΩ pos│ugiwaµ dyskietk▒, kilka s│≤w na temat archiwizacji danych. Jest kilka pakiet≤w, kt≤re mog▒ ci pom≤c, ale ten najpopularniejszy i naj│atwiejszy do archiwizowania na wielu no╢nikach to tar. # tar -M -cvf /dev/fd0H1440 /katalog_do_arch Upewnij siΩ, ┐e dyskietka jest sformatowana i kilka innych jest gotowych. Aby odarchiwizowaµ dane w│≤┐ dyskietkΩ do stacji i napisz: # tar -M -xpvf /dev/fd0H1440 5. Konfigurowanie systemu. 5.1. Pliki startowe systemu. W DOS-ie s▒ dwa pliki systemowe, kt≤re sa odpowiedzialne za konfiguracjΩ systemu podczas startu, ustawienie zmiennych i ewentualnie uruchomienie jakich╢ program≤w. W Linux-ie jest o wiele wiΩcej takich plik≤w, z kt≤rych kilku nie powiniene╢ ruszaµ dop≤ki nie bΩdziesz wiedzia│ dok│adnie co robisz. Oto te najwa┐niejsze: PLIKI UWAGI /etc/inittab nie dotykaj ! /etc/rc.d/* nie dotykaj ! Je╢li wszystko czego chcesz, to ustawienie zmiennej PATH czy innej albo zmiana wygl▒du komunikatu "login" albo automatyczne odpalenie jakiego╢ programu podczas wlogowywania siΩ, to zajrzyj do tych plik≤w: PLIK UWAGI /etc/issue ustawia format komunikatu "login" /etc/motd ustawia komunikat wy╢wietlaj▒cy siΩ zaraz po wlogowaniu siΩ /etc/profile pow│oka bash/sh - ustawia globalnie (dla wszystkich u┐ytkownik≤w) r≤┐ne zmienne /etc/csh.cshrc to samo dla pow│oki tcsh/csh - z tego pliku nie mo┐e byµ nic wy╢wietlane na ekran /etc/csh.login pow│oka tcsh/csh - st▒d mo┐esz wy╢wietlaµ na ekran /home/twoj_dom_kat/.profile pow│oka bash/sh - robi to co chcesz /home/t_d_k/.cshrc patrz wy┐ej - z t▒ r≤┐nic▒, ┐e ustawienia dotycz▒ tylko ciebie /home/t_d_k/.login -----"------ Je╢li pliki .login albo .profile istniej▒, to zostan▒ przeczytane po zalogowaniu siΩ na ko±cu i zostan▒ wykonane zawarte w nich polecenia (Co╢ jakby AUTOEXEC.BAT) Przyk│ad - sp≤jrz na ten plik .profile: ______________________________________________________________________ # Jestem sobie komentarzem echo ªrodowisko: printenv | more # ekwiwalent polecenia SET pod DOS-em alias d='ls -l' # chyba rozumiesz, co to jest alias alias up='cd ..' echo "Przypominam ci, ┐e zmienna PATH zawiera: "$PATH echo "Mi│ego dnia, "$LOGNAME PATH i LOGNAME - tak, zgad│e╢ - to s▒ zmienne ╢rodowiskowe # To jest funkcja w pow│oce ctgz() # Wy╢wietla zawarto╢µ archiwum .tar.gz { for file in $* do gzip -dc ${file} | tar tf - done } # koniec pliku .profile ______________________________________________________________________ 5.2. Pliki startowe program≤w. Pod Linux-em wirtualnie wszysto mo┐na ustawiµ tak, jak chcesz. WiΩkszo╢µ program≤w ma jeden lub wiΩcej plik≤w startowych, w kt≤rych mo┐esz poustawiaµ r≤┐no╢ci. CzΩsto jest to ╖nazwa_programurc w twoim katalogu domowym. Zauwa┐, ┐e s▒ one ukryte; pliki ukryte wy╢wietla siΩ ls -a. Niekt≤re programy, jak tin, elm, netscape, xfm tworz▒ katalogi .nazwa i tam umieszczaj▒ swoje pliki startowe. Pierwsze, kt≤re bΩdziesz chcia│ modyfikowaµ to: ~/.joerc - joe to bardzo popularny edytor - polecam ~/.xinitrc - u┐ywany podczas uruchamiania Xwindows (je╢li masz mniej ni┐ 8MB RAM-u to lepiej nie uruchamiaj) poleceniem startx ~/.fvwmrc - u┐ywany przez mened┐era okienek fvwm. Przyk│ad mo┐esz znale╝µ w /usr/lib/X11/fvwm/system.fvwmrc ~/.xfm - u┐ywany przez mened┐era plik≤w xfm pod Xwindows ~/.Xdefault - u┐ywany przez emulator terminala pod X - rxvt PamiΩtaj ! Dla tych wszystkich plik≤w i innych, kt≤re spotkasz w przysz│o╢ci - PPS 6. TroszkΩ programowania. 6.1. Pisanie skrypt≤w: takie .BAT-y tylko lepsze. Je╢li u┐ywa│e╢ plik≤w .BAT, aby u│atwiµ sobie ┐ycie (Ja u┐ywa│em i to du┐o), to to samo mo┐na zrobiµ w Linux-ie u┐ywaj▒c alias≤w - zobacz przyk│ad wy┐ej. Ale je╢li twoje pliki .BAT by│y bardziej skomplikowane, to polubisz programowanie w pow│oce - jest tak samo wydajne jak QBasic, je╢li nie bardziej. (nawet je╢li nie u┐ywa│e╢ bardziej skomplikowanych plik≤w .BAT, to i tak bΩdziesz z czasem programowa│ w pow│oce. Chocia┐by dlatego, ┐e wszelkie wersje instalacyjne program≤w pod Linux-a s▒ napisane w skryptach.) Pow│oka ma takie elementy jak: zmienne, instrukcje while, case, for, if...then...else i wiele innych, co mo┐e byµ alternatyw▒ nawet dla dobrego jΩzyka programowania. Aby napisaµ skrypt, wszystko co musisz zrobiµ, to napisaµ zwyk│y plik tekstowy zwieraj▒cy polecenia, zapisaµ go i uczyniµ wykonywalnym. To ostatnie mo┐esz zrobiµ poleceniem: chmod u+x <nazwa> Aby go wykonaµ wpisz jego nazwΩ - pamiΩtaj, ┐e Linux nie widzi plik≤w w katalogu bie┐▒cym wiΩc dodaj ./ na pocz▒tku nazwy, albo dodaj katalog bie┐▒cy '.' do zmiennej PATH. S│owo ostrze┐enia: Standardowy edytor systemowy 'vi' nie jest najszczΩ╢liwszym edytorem - szczeg≤lnie je╢li kto╢ jest przyzwyczajony do takich edytor≤w jak ne.exe czy te spod ╢rodowiska Pascal/C++. Jak ju┐ to radzi│em wcze╢niej lepiej u┐ywaµ joe, kt≤ry jest dostΩpny w ka┐dej standardowej dystrybucji. Na wszelki wypadek powiem, ┐e: - aby co╢ wpisaµ w 'vi' trzeba najpierw nacisn▒µ 'i' - aby wyj╢µ bez zachowania zmian: 'ESC:q!' - aby wyj╢µ z zachowaniem zmian: 'ESC:x' Pisanie skrypt≤w pod Unix-ami, to tak obszerny temat, ┐e mo┐na by napisaµ ksi▒┐kΩ na ten temat (w istocie s▒ ksi▒┐ki na ten temat :) ), wiΩc nie bΩdΩ siΩ tutaj dalej zag│Ωbiaj, tylko podam przyk│ad, kt≤ry mam nadziejΩ przyda siΩ i z kt≤rego mo┐esz wyci▒gn▒µ kilka podstawowych zasad. ______________________________________________________________________ #!/bin/sh # Jestem sobie komentarzem # nie zmieniaj pierwszej linii !!! - musi tam byµ echo "To jest system: `uname -a`" # u┐yj wyj╢cia polecenia uname echo "Nazywam siΩ $0" # zmienne wbudowane echo "Poda│e╢ mi nastΩpuj▒ce $# parametry: "$* echo "Pierwszy parametr to: "$1 echo -n "Jak siΩ nazywasz? " ; read imie echo sp≤jrz na r≤znicΩ: "Cze╢µ $imie" # cytowanie z " echo sp≤jrz na r≤┐nicΩ: 'Cze╢µ $imie' # cytowanie z ' DIRS=0 ; FILES=0 for file in `ls .` ; do if [ -d ${file} ] ; then # je╢li plik jest katalogiem DIRS=`expr $DIRS + 1` # DIRS = DIRS + 1 elif [ -f ${file} ] ; then FILES=`expr $FILES + 1` fi case ${file} in *.gif|*jpg) echo "${file}: plik graficzny" ;; *.txt|*.tex) echo "${file}: plik tekstowy" ;; *.c|*.f|*.for) echo "${file}: plik ┐r≤d│owy" ;; *) echo "${file}: inny plik" ;; esac done echo "Jest ${DIRS} katalog≤w i ${FILES} plik≤w" ls | grep "ZxY--!!!WKW" if [ $? != 0 ] ; then # kod wyj╢cia ostatniego polecenia echo "ZxY--!!!WKW nie znaleziono" fi echo "wystarczy... je╢li chcesz wiedzieµ wiΩcej, to poczytaj" echo "podrΩcznik systemowy"" ______________________________________________________________________ 7. C dla ciebie. Chyba nie spodziewa│e╢ siΩ znale╝µ GW czy QBasic-a na Linux-ie ?? W Unix-ach jΩzykiem systemowym i podstawowym jest C, pokochaj albo rzuµ. Wiele innych jΩzyk≤w (FORTAN, Pascal, Lisp, Basic, Perl, awk ale nie Turbo Pascal) s▒ tak┐e dostΩpne. Zak│adaj▒c, ┐e znasz ju┐ C, oto kilka wytycznych dla tych, kt≤rzy wychowali siΩ na Turbo C++ czy innym z DOS-owych braci C. Kompilator C pod Linux-em to gcc i wcale nie ma ┐adnych gwizdk≤w, dzwonk≤w i bajer≤w, ktore maj▒ DOS-owe wersje. »adnego ╢rodowiska, zintegrowanej pomocy (CTRL+F1) czy zintegrowanego debuggera itp. Jest to go│y kompilator wywo│ywany z wiersza polece±; bardzo wydajny z reszt▒. »eby skompilowaµ swoje standardowe hello.c napisz: gcc hello.c, a je╢li chcesz mieµ nazwΩ pliku wynikowego tak▒ sam▒ jak plik ╝r≤d│owy to napisz gcc -o hello hello.c. Pierwsze polecenie utworzy plik wykonywalny a.out. »eby do│▒czyµ jak▒╢ bibliotekΩ dodaj opcjΩ -l<arg>, np. gcc -o matma matma.c -lm Opcja -l<arg> zmusza gcc, aby do│▒czy│o bibliotekΩ /usr/lib/lib<arg>.a, tak wiΩc -lm do│▒czy /usr/lib/libm.a. To wszystko jest dobre dop≤ki piszesz ma│e programy. Ale kiedy tw≤j program sk│ada siΩ z kilku plik≤w ╝r≤d│owych, musisz u┐yµ narzΩdzia make. Za│≤┐my, ┐e napisa│e╢ jaki╢ interpreter: jego plik g│≤wny to parser.c i do│▒cza do siebie dwa pliki parser.h i xy.h. Chcesz u┐ywaµ procedur zawartych w parser.c, w programie calc.c, kt≤ry znowu do│▒cza parser.h. Co za ba│agan ! Co musisz zrobiµ aby skompilowaµ calc.c ? Musisz napisaµ tzw. Makefile, kt≤ry informuje kompilator o zale┐no╢ciach pomiΩdzy poszczeg≤lnymi programami. W naszym przypadku to bΩdzie: ______________________________________________________________________ # Oto plik Makefile u┐ywany do kompilacji calc.c # W miejsce <TAB> naci╢nij tabulator calc: calc.o parser.o <TAB>gcc -o calc calc.o parser.o -lm # calc zale┐y od dw≤ch plik≤w objektowych: calc.o i parser.o calc.o: calc.c parser.h <TAB>gcc -c calc.c # calc.o zale┐y od dw≤ch plik≤w ┐r≤d│owych: calc.c i parser.h parser.o: parser.c parser.h xy.h <TAB>gcc -c parser.c # parser.o zale┐y od trzech plik≤w ╝r≤d│owych # koniec pliku Makefile ______________________________________________________________________ Zapisz ten plik jako Makefile i napisz make aby skompilowaµ calc.c; mo┐esz tak┐e zapisaµ go jako calc.mak i wtedy napisaµ make -f calc.mak. No i oczywi╢cie PPS :) na temat make. Wcze╢niej powiedzia│em, ┐e nie ma pomocy do C. To nie ca│kiem prawda... niekt≤re funkcje s▒ opisane w podrΩczniku systemowym. Jest bardzo du┐o bibliotek do C; w╢r≤d pierwszych, kt≤re bΩdziesz chcia│ u┐yµ mog▒ znale╝µ siΩ: ╖ ncurses - do zabawy z trybem tekstowym, ╖ svgalib - do grafiki, ╖ XForms - do programowania pod XWindows, ╖ MGUI - tak┐e do programowania pod XWindows. Dwie ostatnie mo┐na znale╝µ pod adresami: bloch.phys.uwm.edu/pub/xforms www.volftp.vol.it/IT/IT/ITALIANI/MORELLO/index.htm Te biblioteki u│atwiaj▒ bardzo programowanie pod XWindows. Je╢li nie mo┐esz prze┐yµ bez IDE a'la Borland, to zdob▒d╝ pakiet xwpe z ftp.icm.edu.pl w katalogu /pub/Linux/sunsite/apps/editors. Powiniene╢ go polubiµ. 8. Pozosta│y 1%. 8.1. "Odrootowiµ siΩ". Z│ym pomys│em jest logowanie siΩ jako root, ┐eby robiµ zwyk│e codzienne rzeczy. U┐ywanie tego konta jest do╢µ niebezpieczne i powinno byµ przeznaczone tylko do administracji. Aby utworzyµ konto dla siebie wykonaj polecenie: adduser podaj▒c nastΩpnie informacje takie jak sw≤j identyfikator, has│o, numer grupy itp. (wci╢nij <<ENTER>> na pytania, kt≤rych nie rozumiesz.) Od t│umacza: Mo┐e siΩ tak zdarzyµ, ┐e pojawi siΩ komunikat /etc i zobacz czy jest tam plik .passwd.lock lub o podobnej nazwie i skasuj go. 8.2. Tworzenie wirtualnej pamiΩci. Teoretycznie Linux mo┐e byµ uruchomiony ju┐ na 2MB RAM-u. Od t│umacza: Ale ja bym nie radzi│ uruchamiania go przy takiej ilo╢ci pamiΩci, z reszt▒ obecnie chyba ┐adna dystrybucja nie da siΩ zainstalowaµ je╢li masz mniej ni┐ 4MB RAM-u, a niekt≤re wymagaj▒ nawet 8MB. Ale im wiΩcej pamiΩci masz tym wiΩcej mo┐esz zrobiµ. XWindows jak ju┐ wspomnia│em nie bΩd▒ dzia│aµ w miarΩ sensowanie je╢li masz mniej ni┐ 8MB RAM-u. Aby dodaµ sobie jeszcze 8MB wirtulanej pamiΩci wpisz jako root w wierszu polece±: ______________________________________________________________________ # dd if=/dev/zero of=/swapfile bs=1024 count=8192 # mkswap /swapfile 8192 # sync # swapon /swapfile ______________________________________________________________________ Dodaj ostatni▒ liniΩ do pliku /etc/rc.d/rc.local, aby udostΩpniµ tΩ pamiΩµ za ka┐dym razem kiedy bΩdziesz startowa│ Linux-a. 8.3. U┐ywanie tar-a i gzip-a. W Unix-ach bardzo popularnymi programami do archiwizacji i kompresji s▒ tar i gzip. Aby stworzyµ archiwum wpisz w wierszu polece±: tar cvf <nazwa_archiwum.tar> <pliki_do_zarchiwizowania> Aby wydobyµ pliki z archiwum wpisz: tar xpvf <nazwa_archiwum.tar> <pliki> Aby wy╢wietliµ zawarto╢µ archiwum napisz: tar tf <nazwa_archiwum> | less Opcja 'v' powoduje wy╢wietlenie plik≤w archiwizowanych albo wyci▒ganych z archiwum, je╢li nie chcesz tego, mo┐esz ja pomin▒µ. Aby skompresowaµ pliki mo┐esz u┐yµ compress albo gzip. Ten pierwszy jest ju┐ przestarza│y i nie powinien byµ u┐ywany. compress <plik> albo gzip <plik> skompresuje plik. uncompress <plik>.Z albo gzip -d <plik>.gz odkompresuje plik. Je╢li ╢ci▒gasz z sieci jaki╢ pakiet w 99% przypadk≤w jest to skompresowane archiwum (xxx.tar.gz lub xxx.tgz). »eby rozpakowaµ i odarchiwizowaµ za jednym zamachem wpisz: tar xzf xxx.tar.gz Opcji 'z' mo┐esz tak┐e u┐ywaµ przy archiwizowaniu i przegl▒daniu archiuwm skompresowanego. Przy okazji warto powiedzieµ, ┐e pakiety te s▒ ju┐ tak przygotowane, ┐e mo┐esz je rozpakowaµ w katalogu g│≤wnym - / i wszystkie programy znajd▒ siΩ na swoim miejscu. Zak│adaj▒c oczywi╢cie, ┐e nie pogrzeba│e╢ za bardzo na swoim systemie. Programy arj, zip, unzip, rar, unrar tak┐e s▒ dostΩpne pod Linux-em. 8.4. Instalacja aplikacji. Mie╢ci siΩ tutaj ju┐ to co wspomnia│em o plikach xxx.tar.gz. Dystrybucja Slackware ma sw≤j program, kt≤ry pomaga przy instalacji pakiet≤w - pkgtool. Dystrybucja Red Hat ma rpm - trochΩ mniej przyjazny. Dystrybucja Debian pewnie te┐ co╢ takiego ma, ale poniewa┐ nie mia│em z ni▒ kontaktu, wiΩc nie wiem. S▒ te┐ aplikacje, kt≤re maj▒ swoje w│asne systemy instalacji. Jak rozpakujesz jaki╢ pakiet przeczytaj zawsze pliki README albo INSTALLATION, a znajdziesz tam informacje na temat jak zainstalowaµ dany pakiet. Du┐a czΩ╢µ pakiet≤w jest rozprowadzana jako ╝r≤d│a i musisz je najpierw skompilowaµ. Najlepiej rozpakowaµ je w katalogu /usr/src przeznaczonym na ╝r≤d│a i tam poczytaµ jak dany pakiet skompilowaµ i zainstalowaµ. Z regu│y wszystko co musisz zrobiµ to rozpakowaµ pakiet i napisaµ make albo make install. Oczywi╢cie bΩdziesz potrzebowa│ kompilatora gcc. PamiΩtaj, ┐e instalacja pakiet≤w to zadanie dla root-a. 8.5. Triki, bez kt≤rych nie mo┐esz siΩ obej╢µ. Dope│nianie nazw polece± i nazw plik≤w/katalog≤w. Je╢li wpiszesz nie ca│▒ nazwΩ polecenia i naci╢niesz <TAB> to pow│oka dope│ni za ciebie nazwΩ albo wy╢wietli wszystkie zaczynaj▒ce siΩ na podany ci▒g. Np. zamiast pisaµ gcc dddddddllllllllluuuuga.nazwa.pliku - na dodatek nie pomyliµ siΩ w ilo╢ci d l oraz u napisz gcc ddd<TAB>. Ogl▒danie zawarto╢ci ekranu, kt≤ra siΩ przesunΩ│a do g≤ry: Mo┐esz to zrobiµ wciskaj▒c <SHIFT+PGUP> - ile mo┐esz obejrzeµ zale┐y od tego ile masz pamiΩci na karcie graficznej. Je╢li podasz polecenie script <plik> to wszystko co pojawi siΩ na ekranie znajdzie siΩ tak┐e w pliku <plik> dop≤ki nie podasz polecenia exit. Reset ekranu: je╢li zdarzy ci siΩ wy╢wietliµ plik binarny to mo┐e siΩ to sko±czyµ tym, ┐e zamiast znaku zachΩty bΩdziesz mia│ jakie╢ krzaki. Napisz wtedy na ╢lepo, ale dok│adnie, reset albo echo <CTRL+V> <ESC> c <ENTER> albo echo <CTRL+V> <CTRL+O> <ENTER> Komunikaty od j▒dra: sp≤jrz do pliku /var/adm/messages albo /var/log/messages jako root, aby poczytaµ komunikaty od j▒dra w│▒czaj▒c to co pojawi│o siΩ podczas startu systemu. 8.6. Po┐yteczne programy. Po pierwsze - gdzie je znale╝µ. Poniewa┐ wszyscy wiecie jak siΩ poruszaµ po sieci i jak u┐ywaµ archie-go i ftp podam wam tylko najwa┐niejsze adresy dla Linux-a. S▒ to: ╖ sunsite.unc.edu ╖ TSX-11.mit.edu ╖ nic.funet.fi Pierwsze dwa maj▒ swoje kopie w Polsce pod adresem ftp.icm.edu.pl. Zalecam ich u┐ywaµ - o wiele szybszy transfer. I tak: ╖ sunsite.unc.edu to /pub/Linux/suniste/ ╖ TSX-11.mit.edu to /pub/Linux/tsx-11/ Programy: ╖ at - pozwala uruchamiaµ programy o podanej godzinie w podanym dniu, ╖ awk - bardzo dobry jΩzyk do manipulacji plikami z danym (i nie tylko) Na przyk│ad: awk '$2 ~ "abc" {print $1, "\t", $4}' dane.dat Wy╢witeli pola 1. i 4. ka┐dej linii z pliku dane.dat, kt≤rej drugie pole = abc ╖ delete-undelete - to chyba wiadomo, ╖ df - podaje informacje o ilo╢ci wolnego i zajΩtego miejsca na dysku ╖ dosemu - pozwala uruchamiaµ niekt≤re DOS-owe programy oraz Win 3.x przy odrobinie mieszania z konfiguracj▒, ╖ file <nazwa> - podaje rodzaj pliku - archiwum, gif, text itp. ╖ find (zobacz sekcja ``Katalogi'') jest jednym z najlepszych polece±. U┐ywany jest do wyszukiwania plik≤w na dysku, kt≤re spe│niaj▒ podane warunki i dzia│ania na nich. Og≤lna postaµ polecenia find wygl▒da tak: find <katalog> <wyra┐enie> gdzie wyra┐enie zawiera kryteria wyszukiwania i dzia│ania. Przyk│ady: find . -type l -exec ls -l {} \; wyszukaj wszystkie do│▒czenia symboliczne w katalogu bie┐▒cym i jego podkatalogach i poka┐ na co wskazuj▒. find / -name '*.old' -ok rm {} \; wyszukaj wszystkie pliki z ca│ego dysku z rozszerzeniem .old i pytaj o skasowanie ich. find . -perm 755 wyszukaj wszystkie pliki z prawami dostΩpu 755 - wykonywalne (zobacz ``Prawa dostΩpu'') w bie┐▒cym katalogu i jego podkatalogach. find . -user root wyszukaj pliki, kt≤rych w│a╢cicielem jest root. Jest o wiele wiΩcej mo┐liwo╢ci, jak np. wyra┐enia logiczne (and, or) - PPS. ╖ (f)grep - wyszukuje │a±cuchy w plik-u/ach, np. grep -l "stdio" *.c - wy╢wietl nazwy plik≤w .c, kt≤re zawieraj▒ ci▒g stdio ╖ gnuplot - doskona│y program do naukowego drukowania na ploterach ╖ gzexe - skompresuj program wykonywalny zachowuj▒c jego wykonywalno╢µ ╖ joe - wspania│y edytor. Uruchamiaj▒c go poleceniem jstar bΩdziesz mia│ te same przypisania do klawiszy co w WordStar ╖ less - przypuszczalnie najlepszy do przegl▒dania plik≤w tekstowych; je╢li jest dobrze skonfigurowany to mo┐esz tak┐e ogl▒daµ pliki .gz, .z, .tar ╖ lpr <plik> - drukuje plik w tle. Aby sprawdziµ status kolejki do drukowania napisz lpq ╖ mc - co╢ a'la Norton Commander ╖ pine - przyjazny program do obs│ugi poczty i nie tylko ╖ script <plik> - kopiuje to co siΩ pojawia na ekranie do pliku dop≤ki nie wydasz polecenia exit. ╖ sudo - pozwala zwyk│ym u┐ytkownikom na wykonywanie zada± root-a PPS ╖ uname -a - informacja o systemie ╖ zcat, zless - wy╢wietlaj▒ skompresowane za pomoc▒ gzip-a pliki tekstowe ╖ NastΩpuj▒ce polecenia s▒ czΩsto potrzebne: bc, cal, chsh, cmp, cut, fmt, head, hexdump, nl, passwd, printf, sort, split, strings, tac, tail, tee, touch, uniq, w, wall, wc, whereis, write, xargs, znew. 8.7. Pospolite rozszerzenia i programy z nimi zwi▒zane. W przysz│o╢ci na pewno zetkniesz siΩ z wieloma rozszerzeniami. Oto lista tych najpopularniejszych: ╖ ╖1 ... .8 - strony podrΩcznika systemowego. ╖ ╖arj - kompresja arj ╖ ╖dvi - plik wyj╢ciowy TeX-a (patrz poni┐ej); xdvi - program do ogl▒dania tych plik≤w; dvips - program t│umacz▒cy je na postscript .ps ╖ ╖gif - plik graficzny ╖ ╖gz - kompresja gzip ╖ ╖info - plik informacyjny (alternatywa dla "man-a") ╖ ╖jpg, .jpeg - plik graficzny ╖ ╖lsm - Linux Software Map. Plik tekstowy zawieraj▒cy informacje o danym pakiecie ╖ ╖ps - plik postscipt-owy. Aby je ogl▒daµ zdob▒d╝ gs i opcjonalnie ghostscript ╖ ╖tgz, tar.gz - skompresowane archiwum ╖ ╖tex - plik dla TeX-a - narzΩdzie do sk│adania dokument≤w ╖ ╖texi - plik dla texinfo ╖ ╖xbm, .xpm, .xwd - plik graficzny ╖ ╖zip - archiwum zip ╖ ╖Z - kompresja compress 9. To tyle. Gratulacje ! úykn▒│e╢ trochΩ Unix-a i jeste╢ got≤w do pracy i eksperymentowania. PamiΩtaj, ┐e twoja wiedza na temat systemu jest bardzo ma│a i jeste╢ zobowi▒zany du┐o µwiczyµ, ┐eby dobrze siΩ pos│ugiwaµ Linux-em. Ale je╢li wszystko co mia│e╢ zrobiµ to po╢ci▒gaµ aplikacje i pracowaµ z nimi, to za│o┐Ω siΩ, ┐e to co napisa│em tutaj to wystarczaj▒co. Na dzisiaj nie wiem wiele wiΩcej, a jako╢ udaje mi siΩ pracowaµ z Linux-em codziennie ! Jestem pewien, ┐e Linux ci siΩ spodoba i dalej bΩdziesz siΩ go uczy│ i poznawa│. Za│o┐Ω siΩ te┐, ┐e ju┐ nigdy nie wr≤cisz do DOS-a ! Mam nadziejΩ, ┐e wyrazi│em siΩ dostatecznie jasno i zrozumiale i zrobi│em dobry uczynek dla moich trzech czy czterech czytelnik≤w. 9.1. Prawa autorskie. O ile nie stwierdza siΩ inaczej, dokumenty HOWTO s▒ chronione prawami autorskimi ich autor≤w. Mog▒ one byµ rozprowadzane w ca│o╢ci lub w czΩ╢ci, w jakiejkolwiek postaci fizycznej czy elektronicznej tak d│ugo, dop≤ki znajduje siΩ w nich ta wzmianka. Dystrybucja komercyjna jest dozwolona, a nawet zachΩca siΩ do niej; chocia┐ autor chcia│by byµ poinformowany o takowej. Wszelkie t│umaczenia, prace pochodne, prace zebrane zawieraj▒ce dokumenty HOWTO musz▒ zawieraµ tΩ notatkΩ o prawach autorskich. Oznacza to, ┐e nie mo┐esz stworzyµ pracy pochodz▒cej z HOWTO i na│o┐yµ na jej dystrybucjΩ dodatkowych ogranicze±. Wyj▒tki od tej zasady mog▒ byµ uczynione pod pewnymi warunkami; skontaktuj siΩ z koordynatorem programu Linux HOWTO pod ni┐ej podanym adresem. Kr≤tko m≤wi▒c, chcemy promowaµ szerzenie tych dokument≤w przez wszelkie dostΩpne kana│y. Chcieliby╢my tak┐e utrzymaµ prawa autorskie na│o┐one na te dokumenty, i byµ powiadomieni o planach dotycz▒cych redystrybucji HOWTO. Je╢li masz pytania skontaktuj siΩ z Gregiem Hankisem, koordynatorem programu Linux HOWTO po adresem gregh@sunsite.unc.edu. 9.2. Disclaimer. "Szybkie przej╢cie od DOS-a do Linux-a" zosta│o napisane przez Guido Gonzato, Guido@ibogfs.cineca.it. Wielkie dziΩki dla Matta Welsha, autora podrΩcznika "Linux Installation and Getting Started", dla Ian Jackson, autora "Linux frequently asked questions with answers", dla Giuseppe Zanetti, autora "Linux - Il sistema operativo FREE SOFTWARE per personal computer 386/486", dla wszystkich, kt≤rzy przys│ali mi pocztΩ z sugestiami no i szczeg≤lne podziΩkowania dla Linusa Torvaldsa i GNU, kt≤rzy dali nam Linuxa !!! Dokument ten dostarczany jest "taki jaki jest". W│o┐y│em wiele wysi│ku, aby napisaµ go tak dok│adnie jak tylko potrafi│em, ale wykorzystujesz informacje tu zawarte na w│asne ryzyko. Nie jestem odpowiedzialny w ┐adnym wypadku za jakiekolwiek zniszczenia wynik│e z winy korzystania z tego dokumentu. T│umacz tak┐e nie jest odpowiedzialny za ┐adne zniszczenia. Wszelkie odzewy, pro╢by, sugestie, krytyki itd. s▒ mile widziane. Ciesz siΩ z ┐ycia ! (i z Linux-a) Guido =8-) 9.3. Od t│umacza. T│umaczenie to jest chronione prawami autorskimi (C) Bartosza Maruszewskiego. Dozwolone jest rozprowadzanie i dystrybucja na prawach takich samych jak dokument oryginalny. Je╢li znalaz│e╢ jakie╢ ra┐▒ce b│Ωdy ortograficzne, gramatyczne, sk│adniowe, techniczne to pisz do mnie: B.Maruszewski@zsmeie.torun.pl Oficjaln▒ stron▒ t│umacze± HOWTO jest http://www.jtz.org.pl/ Aktualne wersje przet│umaczonych dokument≤w znajduj▒ siΩ na tej┐e stronie. DostΩpne s▒ tak┐e poprzez anonimowe ftp pod adresem ftp.ippt.gov.pl/pub/Linux/JTZ/ Przet│umaczone przeze mnie dokumenty znajduj▒ siΩ tak┐e na mojej stronie WWW. <http://www.zsmeie.torun.pl/~bart/tlumaczenie.html> S▒ tam te┐ odwo│ania do Polskiej Strony T│umaczeniowej. Kontakt z nasz▒ grup▒, grup▒ t│umaczy mo┐esz uzyskaµ poprzez listΩ dyskusyjn▒ jtz@ippt.gov.pl. Je╢li chcesz sie na ni▒ zapisaµ, to wy╢lij list o tre╢ci subscribe jtz ImiΩ Nazwisko na adres listproc@ippt.gov.pl Zmiany w tym dokumencie wprowadzone przez t│umacza to: ╖ - wzmianka o systemie ext2 w nowych dystrybucjach, ╖ - wzmianka o najczΩ╢ciej stosowanych skr≤tach, ╖ oraz inne pomniejsze dodatki.